Jan Koźmian (1814-1877)

Działacz społeczny, publicysta, ksiądz, redaktor „Przeglądu Poznańskiego”, czołowego polskiego pisma XIX w., krytyk rewolucji.

Jan Koźmian

Urodził się 27 grudnia 1814 r. we wsi Wronowie (Lubelskie) w zamożnej rodzinie ziemiańskiej. Był bratem Stanisława Egberta Koźmiana i bratankiem Kajetana Koźmiana. Wziął udział, jako podoficer artylerii, w powstaniu listopadowym, po jego upadku wyemigrował do Francji. Tam ukończył studia prawnicze (Tuluza, 1832-1838). Po zamieszkaniu w Paryżu utrzymywał bliskie kontakty m.in. z Adamem Mickiewiczem i Sewerynem Goszczyńskim. Współtworzył pismo Hotelu Lambert „Trzeci Maj”. Nawiązał kontakty w francuskich kołach katolickich, zarówno liberalnych (Charles de Montalembert), jak i uultramontańskich (Louis Veuillot). Był bratem zewnętrznym Zgromadzenia Zmartwychwstania Pańskiego. W 1845 r. rozpoczął wydawanie ultramontańskiego pisma „Przegląd Poznański” – ukazywało się ono do 1865 r., będąc jednym z najciekawszych periodyków polskich tego okresu. W 1846 r. roku ożenił się z córką gen. Dezyderego Chłapowskiego, a po opuszczeniu niewoli pruskiej – do której trafił jako członek legii akademickiej wiosną 1848 r. – osiadł w wielkopolskim majątku żony. Był krytykiem powstania styczniowego, włoskiego ruchu zjednoczeniowego (który najpierw zagrażał państwu papieskiemu, a potem je zniszczył), „kosmopolitycznego radykalizmu” i despotyzmu nowoczesnego państwa. Po samobójczej śmierci żony (1853) podjął w 1857 r. studia teologiczne w kolegium duchownym w Rzymie. W 1860 r. uzyskał święcenia kapłańskie. Został proboszczem w Krzywiniu, następnie kapelanem sióstr Sacre Coeur w Poznaniu. W 1867 r. został sekretarzem abpa Mieczysława Ledóchowskiego, dwa lata później otrzymał tytuł prałata domowego papieża i protonotariusza apostolskiego, był też kanonikiem poznańskim. Zamieszany w rzekome przygotowanie zamachu na kanclerza Bismarcka, został aresztowany. Po opuszczeniu więzienia kierował ultramontańskim „Kuryerem Poznańskim” i został delegatem apostolskim na archidiecezję poznańską. Zmarł w Wenecji 20 września 1877 r., w drodze powrotnej z Rzymu do kraju. Główne prace: Stan rzeczy w Wielkim Księstwie Poznańskim (1847), Rzeczy włoskie (1848), Przeznaczenia Francji (1849), Nowy Rok (1850), Pisma, 3 tomy (1881).