Maurycy Mochnacki (1803-1834)

Działacz i publicysta polityczny, związany z nurtami demokratycznymi i patriotycznymi.

Maurycy Mochnacki

Urodził się 13 września 1803 r. w Bojańcu pod Żółkwią. W czasie studiów na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego zaangażował się w działalność niepodległościową. Udział w pracach Związku Wolnych Polaków okupił więzieniem (1823-1824). Pod naciskiem władz rosyjskich przygotował memoriał, zawierający krytykę rzekomego liberalizmu systemu oświatowego Królestwa Polskiego. Odzyskał dzięki niemu wolność, ale praca ta wzbudziła duże kontrowersje. W latach 1825-1829 redagował „Dziennik Warszawski”. Ugruntował wówczas swoją pozycję jako czołowego ideologa obozu demokratycznego oraz wpływowego teoretyka i krytyka literackiego, związanego z rodzącym się nurtem romantycznym polskiej literatury. Pod koniec lat dwudziestych włączył się w prace spiskowców z kręgu Piotra Wysockiego. Wziął udział w powstaniu listopadowym, aktywnie działając na rzecz zdobycia w jego władzach przewagi przez środowiska radykalne. Insurekcji poświęcił później pracę Powstanie narodu polskiego w roku 1830 i 1831. Występował przeciwko polityce umiarkowanej Rady Administracyjnej i Józefa Chłopickiego, wspierał natomiast dyktatora Jana Krukowieckiego. Współtworzył Towarzystwo Patriotyczne – główną w czasie powstania organizację środowisk demokratycznych i insurekcyjnej lewicy. Wziął również udział w walkach jako zwykły żołnierz – otrzymał order Virtuti Militari, został także awansowany na oficera. Po klęsce powstania wyemigrował. Publikował na łamach „Pamiętnika Emigracji Polskiej”, choć z czasem coraz bardziej oddalał się od głównego nurtu życia politycznego na wychodźstwie. Wsparcie, jakie udzielił Adamowi Czartoryskiemu po ogłoszeniu aktu z Poitiers (w którym książę został uznany za „nieprzyjaciela emigracji”), a także publicystyczne wystąpienia krytyczne wobec idei przygotowywania kolejnego powstania, ściągnęły na niego krytykę ze strony dawnych towarzyszy ze środowisk lewicowych i republikańskich – wskazywały zarazem na konserwatywną ewolucję Mochnackiego. Zmarł 20 grudnia 1834 r. w Auxerre.